Díli, 09/03/2023, I Vise-Prezidente Komisaun Ezekutiva (KE) Bee Timor-Leste, Empreza Públika (BTL, E.P), Sr. Gustavo da Cruz, enkontru ho Project Manager, GCF Project UNDP Timor-Leste ho ekipa, iha sala reuniaun Ezekutivu, edifísiu sentrál BTL, E.P, Caicoli.
Objetivu hosi enkontru ne’e, hodi halo koordenasaun no konsultasaun ba implementasaun projetu 20 kona-bá bee rurál, ne’ebé finansia hosi Green Climate Fund-GCF no implementa hosi UNDP.
Enkuantu hosi projetu 20 ne’e, projetu rua mak iha ona faze implementasaun, ida iha suku Muapetine, munisípiu Latém no ida seluk iha suku Estadu, munisípiu Ermera no projetu 18 seluk UNDP sei halo hela survey no dezeñu.
Durante iha enkontru ne’e, ekipa UNDP halo mos konsultasaun kona-bá kritéria ba implementasaun projetu refere, katak fatin/suku/aldeia ne’ebé atu implementa projetu ne’e, tenke deklara ona ALFA (Área La Soe Foer Arbiru- ALFA), tanba ne’e, projetu ne’ebé atu implementa iha suku ou aldeia sira ne’ebé deklara ona ALFA, atu nune’e projetu hirak ne’e, bele kompleta malu ho sistema bee ne’ebé sei implementa.
Iha sorin seluk, munisípiu rua mak seidauk iha informasaun klaru kona-bá deklarasaun ALFA, hanesan munisípiu Baucau ho Viqueque, tanba ne’e sira mai halo konsultasaun, atu sira bele hetan informasaun kona-bá kestaun ne’e. Ho nune’e, liga ho asuntu ne’e, BTL, E.P sei halo koordenasaun ho Unicef no Ministériu Saúde (MS) hodi bele hetan dadus kona-bá deklarasaun ALFA iha Baucau no Viqueque.
Iha biban ne’e, Ezekutivu BTL, E.P mos informa ba ekipa UNDP kona-bá fatin balun ne’ebé mak antes ne’e planea ona, atu implementa projetu ne’ebé nia fundus mai hosi GCF ne’e, maibé Governu adianta hodi implementa ona iha fatin ne’e, tanba ne’e, I Vise-Prezidente KE BTL, E.P husu ba sira atu haree fila-fali fatin seluk ne’ebé importante no seidauk iha sistema bee moos, hodi implementa fali projetu sira ne’e, atu nune’e fatin ne’ebé Governu estabelese ona, tenke muda fali ba fatin seluk ne’ebé seidauk iha atendimentu kona-bá sistema bee iha área rurál.
Alende ne’e, BTL, E.P husu ba sira, atu utiliza padraun ne’ebé mak eziste ona, hanesan sistema bee rurál tenke utiliza padraun tékniku ne’ebé Governu hatuur ona, nune’e mos tenke utiliza manual komunidade nian, hanesan Planu Asaun Komunidade (PAK) ida no rua, ne’ebé presiza fó formasaun/treinamentu ba komunidade sira, molok implementasaun projetu, atu nune’e bele garante sustentabilidade ba sistema bee rurál sira. Tanba ne’e, husu atu sira labele hamosu tan manual foun, hodi implika implementasaun projetu sira iha área rurál.
Hafoin rona tiha informasaun no rekomendasaun hirak ne’e, parte UNDP apresia, aseita no sira sei kumpri regras ne’ebé mak eziste, hodi implementa projetu sira ne’e. Enkuantu projetu ne’e, ho durasaun tinan lima no hetan apoiu fundus hosi GCF.
Molok atu finaliza, Ezekutivu BTL, E.P rekomenda ba UNDP, atu bele aselera projetu hirak ne’e, tanba ne’e, sira promete no toma/tau konsiderasaun, hodi esforsu ho máximu, atu bele aselera projetu refere. BTL, E.P mos husu atu sira nafatin halo koordenasaun ho BTL, E.P, tanba iha suku balun ne’ebé mak propoin ona atu implementa projetu ne’e, maibé inklui ona iha pakote projetu BTL, E.P nian kona-bá sistema bee integradu ne’ebé implementa hela iha kapitál postu-administrativu sira. Nune’e bele Evita utilizasaun rekursu bee ida, hodi difikulta kuantidade bee ne’ebé BTL, E.P planeadu atu kanaliza ba kapitál postu sira, maibé karik bee matan ida de’it, mak oinsá tékniku sira tur hamutuk hodi koordena did’ak atu buka solusaun ba kestaun ne’e. nomos UNDP presiza halo koordenasaun mos ho PNDS, tanba sira mos implementa projetu iha área rurál lubuk ida, atu nune’e dupla implementasaun projetu sistema bee iha fatin ida.
Share on Social Media:
